Van MFD (Motorized Fire Damper) ngày càng được sử dụng phổ biến trong các hệ thống HVAC hiện đại nhờ khả năng tự động đóng ngắt khi có cháy, giúp bảo vệ toàn diện hệ thống thông gió và ngăn chặn cháy lan hiệu quả. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu kiểm định của loại van này – đặc biệt hữu ích cho các nhà thầu, chủ đầu tư và kỹ sư hệ thống.
1. Van MFD là gì?
Van MFD (Motorized Fire Damper) là loại van gió chống cháy được trang bị động cơ điện, lắp đặt trong hệ thống HVAC nhằm ngăn chặn sự lan truyền của lửa và khói qua đường ống gió khi xảy ra sự cố cháy nổ.
Van MFD là phiên bản nâng cấp của van FD (Fire Damper) có khả năng phản ứng nhanh hơn, độ an toàn cao hơn và có thể tích hợp vào hệ thống điều khiển tòa nhà (BMS).
Xem thêm: So sánh Van MFD và Van FD
Chức năng chính của van MFD
- Tự động đóng khi nhiệt độ trong ống gió vượt ngưỡng cho phép. (70-80°C)
- Hạn chế sự lan truyền của khói và lửa sang các khu vực lân cận.
- Hỗ trợ cô lập vùng cháy, duy trì áp suất ổn định cho hệ thống PCCC.
- Đảm bảo vận hành luồng khí bình thường trong điều kiện không có sự cố.
Phân loại van gió chống cháy
Van gió chống cháy MFD được phân loại dựa trên chức năng, cách vận hành và tiêu chuẩn chịu lửa. Dưới đây là một số loại van phổ biến.
Theo chức năng
- Van chặn lửa (Fire Damper – FD): ngăn ngọn lửa lan theo đường ống gió; phù hợp các đoạn ống xuyên tường chịu lửa, hoặc sàn có yêu cầu chống cháy.
- Van chặn lửa-khói (Smoke/Fire Damper – FSD): ngăn chặn lửa và khói, thường lắp ở trục kỹ thuật xuyên tầng, buồng thang thoát hiểm hoặc tầng hầm cần kiểm soát khói độc.
Theo cơ cấu đóng/mở
- Động cơ điện (motorised): mô-tơ tích hợp lò xo hồi vị nhận tín hiệu từ tủ PCCC, cho phép thử nghiệm đóng/mở định kỳ từ xa.
- Cầu chì nhiệt (fusible link): khi nhiệt độ môi trường tăng cao (thường từ 72-74°C), chốt chì sẽ chảy ra khiến van lá sập xuống. Cấu tạo đơn giản, không cần cấp điện nhưng phải thay cầu chì sau mỗi lần kích hoạt.
Theo cấp độ chịu lửa (EN 13501-3)
- E (Integrity): ngăn ngọn lửa xuyên qua trong thời gian định mức (ví dụ 60, 90, 120 phút).
- EI (Integrity + Insulation): ngoài ngăn lửa, van còn ngăn nhiệt lan sang bên không cháy.
- EIS (Integrity + Insulation + Smoke Leakage): là loại van cấp cao nhất, có khả năng ngăn lửa, ngăn khói, ngăn nhiệt, thường được dùng ở các vị trí quan trọng.
2. Cấu tạo của van gió MFD
Van gió chống cháy MFD được thiết kế chuyên biệt để hoạt động ổn định trong môi trường nhiệt độ cao, đảm bảo khả năng ngăn cháy lan hiệu quả trong hệ HVAC. Cấu tạo cơ bản của van chống cháy bao gồm:
- Cánh van: Làm từ thép chịu nhiệt, có thể đóng/mở linh hoạt, có khả năng tự động đóng khi xảy ra cháy.
- Trục xoay: Giữ và định hướng cánh van, đảm bảo độ bền và linh hoạt. Trục được chế tạo từ vật liệu có độ bền cơ học và khả năng chịu nhiệt cao, đảm bảo van hoạt động ổn định trong điều kiện nhiệt độ khẩn cấp.
- Khung van & mặt bích: Được làm từ khung thép chịu nhiệt, có thể tích hợp lớp cách nhiệt tùy theo yêu cầu. Mặt bích giúp kết nối chắc chắn với hệ thống ống gió và đảm bảo độ kín khít, đáp ứng các tiêu chuẩn PCCC (UL, EI…).
- Động cơ điều khiển: Sử dụng điện áp 24V hoặc 230V, điều chỉnh được góc mở van, hỗ trợ cả chức năng tiết lưu khí.
3. Cơ chế hoạt động & nguyên lý chống cháy của van MFD
Van MFD hoạt động dựa trên hai nguyên tắc chính: tự động kích hoạt khi có nhiệt độ cao hoặc nhận tín hiệu từ hệ báo cháy.
Nguyên lý chống cháy tự động
- Khi nhiệt độ trong ống gió tăng vượt ngưỡng cho phép (thường từ 70-74°C), cầu chì nhiệt hoặc cảm biến nhiệt sẽ kích hoạt van tự động đóng.
- Động cơ hoặc cơ cấu lò xo sẽ điều khiển cánh van đóng kín, tạo ra vùng cách ly ngăn không cho lửa và khói lan sang các khu vực khác.
- Tùy theo thiết kế, van có thể mở lại bằng cơ chế thủ công hoặc tự động sau khi tình trạng khẩn cấp được xử lý.
Tích hợp với hệ thống điều khiển
Cửa gió chống cháy motorized có thể kết nối với hệ báo cháy trung tâm hoặc hệ thống quản lý tòa nhà (BMS), giúp đồng bộ phản ứng khi có sự cố xảy ra. Quá trình đóng van được thực hiện chính xác, kịp thời và phù hợp với chiến lược phòng cháy tổng thể của công trình.
4. Ứng dụng van chặn lửa trong hệ HVAC và vị trí lắp đặt
Van gió MFD là giải pháp được tích hợp trong hệ thống HVAC nhằm tăng cường an toàn cháy nổ cho các công trình có nhiều khu vực chức năng và yêu cầu kiểm soát phân vùng không khí. Loại van này thường được sử dụng tại:
- Các tuyến ống gió liên khu vực trong nhà máy, trung tâm thương mại, tòa nhà văn phòng, nơi có nguy cơ cháy lan giữa các tầng hoặc phòng chức năng.
- Nhà xưởng sản xuất, đặc biệt là khu vực sử dụng vật liệu dễ cháy như may mặc, nhựa, hóa chất hoặc khu vực kỹ thuật, phòng thiết bị điện.
- Kết hợp với hệ thống báo cháy tự động để xử lý sự cố kịp thời mà không làm gián đoạn toàn bộ hoạt động của nhà máy hay tòa nhà.
- Dùng trong hệ thống thông gió trung tâm để tách biệt vùng nguy cơ cháy với các khu vực vận hành ổn định.
Van chặn lửa nên lắp đặt tại vị trí nào?
- Tại điểm xuyên tường, trần, sàn – nơi cần phân vùng ngăn cháy theo thiết kế kỹ thuật.
- Tại các điểm giáp ranh giữa khu sản xuất và khu kỹ thuật, kho hàng, phòng máy.
- Gần các thiết bị tiêu thụ công suất lớn hoặc nơi tích tụ khí/nhiệt – giúp cô lập khi có sự cố xảy ra.
- Tại điểm giao nhau giữa các vùng áp suất khác nhau trong hệ thống điều hòa trung tâm.
Lưu ý: Vị trí lắp van MFD ảnh hưởng trực tiếp đến công tác thẩm định và nghiệm thu hệ thống PCCC.
Xem thêm: 5 loại van gió nên sử dụng trong hệ HVAC
5. Tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan
Van chống cháy MFD là yêu cầu bắt buộc để công trình được nghiệm thu theo đúng quy định PCCC. Các tiêu chuẩn áp dụng không chỉ giúp kiểm soát chất lượng thiết bị mà còn là cơ sở pháp lý cho chủ đầu tư khi xây dựng và vận hành nhà xưởng, nhà máy.
Một số tiêu chuẩn kỹ thuật được áp dụng phổ biến:
- UL 555 – Tiêu chuẩn Hoa Kỳ về đánh giá khả năng chống cháy của van gió.
- BS 476 – Tiêu chuẩn Anh về kiểm tra lan truyền ngọn lửa và tính toàn vẹn cấu trúc khi cháy.
- NFPA 90A – Quy định lắp đặt hệ thống điều hòa và thông gió trong công trình nhằm đảm bảo an toàn cháy nổ.
- TCVN 5687:2020 – Tiêu chuẩn Việt Nam về thiết kế – lắp đặt hệ HVAC trong công trình dân dụng và công nghiệp.
- Các QCVN về PCCC hiện hành – Quy chuẩn bắt buộc cho công trình mới và cải tạo.
6. Yêu cầu kiểm định đối với van gió chống cháy MFD
Để được phép vận hành, mỗi van gió chống cháy MFD phải vượt qua quy trình kiểm định – nghiệm thu khắt khe theo quy định của cơ quan phòng cháy chữa cháy (PCCC) và tiêu chuẩn HVAC hiện hành. Việc tuân thủ đầy đủ các yêu cầu dưới đây là điều kiện tiên quyết để hệ thống thông gió – điều hòa không khí đạt chuẩn an toàn.
Hồ sơ – chứng nhận
- Van phải có giấy chứng nhận kiểm định (Certificate of Conformity) và tem chống cháy còn hiệu lực, do tổ chức đủ tư cách pháp nhân cấp.
- Tài liệu kèm theo gồm: bản vẽ chế tạo, hướng dẫn lắp đặt – vận hành, biên bản thử nghiệm xuất xưởng.
Lắp đặt – thi công
- Lắp đặt đúng vị trí – cao độ – hướng gió thể hiện trên bản vẽ thiết kế đã được phê duyệt.
- Khoảng hở giữa khung van và tường/kênh gió phải được trám kín bằng vật liệu chống cháy tương thích (ví dụ: keo intumescent, vữa M-mortar).
- Không hàn, khoan cắt làm biến dạng thân van sau khi đã hoàn thiện kiểm định.
Hiệu năng vận hành
- Van phải đóng kín 100 % trong thời gian ≤ 10 s kể từ khi nhiệt độ môi trường đạt ngưỡng kích hoạt (thường 70 ± 5 °C).
- Độ rò rỉ không khí sau khi đóng không vượt quá 2,5 L/s·m² theo EN 1751 hoặc tiêu chuẩn tương đương.
- Cơ cấu chốt giữ phải tự động xả khi mất tín hiệu điện/khí nén.
Kiểm tra – bảo trì
- Lập kế hoạch kiểm tra định kỳ: tối thiểu 6 tháng/lần đối với công trình dân dụng, 3 tháng/lần với hạng mục có nguy cơ cháy nổ cao.
- Thử đóng/mở cơ học và bằng tín hiệu điện; ghi biên bản, dán tem thời gian.
- Thay thế linh kiện hỏng, bôi trơn trục xoay, vệ sinh lá van khỏi bụi bẩn – sơn phủ.
Trên đây là toàn bộ thông tin chi tiết về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, tiêu chuẩn kiểm định và vị trí lắp đặt phù hợp của van MFD. Thông tin này sẽ giúp đơn vị thiết kế – thi công lựa chọn đúng giải pháp, đảm bảo hiệu quả kỹ thuật cũng như tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật về phòng cháy chữa cháy. KYODO cảm ơn bạn đọc đã theo dõi!
Xem thêm: Van VCD – Van điều chỉnh lưu lượng gió HVAC
