Vật tư tiêu hao phòng sạch là những vật tư thiết yếu trong quá trình vận hành phòng sạch, giúp duy trì an toàn vệ sinh, hạn chế rủi ro nhiễm chéo và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn về vệ sinh quốc tế. Để phòng sạch hoạt động ổn định, các vật tư này cần được thay thế đúng chu kỳ. Cùng KYODO đi tìm hiểu về các nhóm vật tư tiêu hao và lịch thay thế cần thiết để tối ưu sản xuất và nâng cao hiệu quả vận hành doanh nghiệp.
1. Tại sao cần phải thay vật tư tiêu hao đúng chu chu kỳ?
Trong môi trường phòng sạch, mỗi loại vật tư tiêu hao đều có giới hạn sử dụng. Những vật tư này tiếp xúc trực tiếp với người, bề mặt, hoặc tham gia vào quá trình lọc không khí. Nên chúng dễ bị bẩn, giảm hiệu năng hoặc mất khả năng kiểm soát hạt bụi và vi sinh chỉ sau một thời gian ngắn.
Nếu vật tư tiêu hao không được thay thế đúng chu kỳ:
- Mất chuẩn ISO/GMP: các chỉ số hạt bụi và vi sinh nhanh chóng vượt ngưỡng cho phép, dẫn đến nguy cơ không đạt chuẩn trong quá trình kiểm tra, đánh giá.
- Chênh áp không ổn định: bộ lọc bị bít làm tăng trở lực, giảm lưu lượng cấp/ hồi gió, giao động chênh áp, hệ thống HVAC hoạt động quá tải.
- Rủi ro nhiễm chéo: PPE hoặc vật tư vệ sinh không còn hiệu lực sẽ trở thành nguồn phát sinh bụi và vi sinh, gây nhiễm chéo giữa các khu vực khác cấp sạch.
- Nguy cơ audit: khi hồ sơ thay thế vật tư không đầy đủ, doanh nghiệp dễ bị đánh giá trong các kỳ audit GMP/GSP/ISO.
Vì vậy, thay vật tư tiêu hao không đơn thuần là một bước vận hành lặp đi lặp lại, mà là yếu tố then chốt để duy trì cấp sạch, bảo đảm sản phẩm an toàn và duy trì tính tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
2. Phân nhóm vật tư tiêu hao phòng sạch
Vật tư tiêu hao phòng sạch được chia thành nhiều nhóm tùy theo chức năng. Việc phân loại này giúp doanh nghiệp dễ dàng lập kế hoạch mua sắm, quản lý tồn kho và đảm bảo thay thế đúng chu kỳ, đúng tiêu chuẩn.
Trang bị bảo hộ cá nhân (PPE/Gowning)
Đây là tuyến phòng vệ đầu tiên, kiểm soát nguy cơ bụi và vi sinh từ con người. Lưu ý cần chọn đúng loại theo cấp sạch (ISO 8, ISO 7…) và đặc thù ngành (thực phẩm, dược phẩm, điện tử).
Nhóm vật tư này bao gồm: quần áo phòng sạch, mũ trùm đầu, khẩu trang, găng tay nitrile hoặc latex, bao giày/ủng (ESD hoặc non-ESD),…
Vệ sinh và khử khuẩn
Nhóm vật tư này giúp duy trì môi trường bề mặt, sàn luôn đạt chuẩn sạch, ngăn ngừa sự tích tụ hạt bụi và vi sinh. Tuy nhiên cần xoay vòng hóa chất khử khuẩn để tránh hiện tượng kháng khuẩn.
Nhóm vật tư này bao gồm: khăn lau low-lint, khăn tẩm IPA, cây lau sàn chuyên dụng, thảm dính bụi, dung dịch khử khuẩn (IPA 70%, quats, hydrogen peroxide),…
Lọc khí & vật tư HVAC
Lọc khí có vai trò duy trì cấp độ sạch và ổn định chênh áp trong phòng. Doanh nghiệp cần giám sát chênh áp phòng sạch thường xuyên để xác định thời điểm thay thế.
Nhóm vật tư này bao gồm: lọc thô (Prefilter G4/M5), lọc trung gian (F7/F8), lọc tinh HEPA H13/H14, gioăng/gel seal, dung dịch test PAO/DOP,…
Vật tư tiêu hao cho thiết bị đầu cuối
Các thiết bị phòng sạch như FFU, HEPA Box, Pass Box, Air Shower đều có những vật tư cần thay thế định kỳ để duy trì tốc độ gió, tránh giảm áp suất và giảm thiểu rủi ro nhiễm chéo khi trung chuyển vật tư hoặc nhân sự.
Nhóm vật tư này bao gồm: prefilter/hepa filter cho FFU/Air Shower, gioăng hoặc gel thay thế cho HEPA box, lưới bảo vệ, bóng đèn hoặc lọc khử mùi trong Air Shower,…
Phụ trợ khác
Nhóm vật tư nhỏ nhưng cần thiết để môi trường duy trì trạng thái sạch ổn định; chọn sai có thể phát sinh hạt bụi hoặc tĩnh điện, ảnh hưởng chất lượng sản phẩm
Nhóm vật tư này bao gồm: băng keo cleanroom (không rụng sợi, không để lại keo), túi/bao bì sạch, bút/nhãn chống tĩnh điện,…
3. Bảng chu kỳ thay & chỉ dấu cần thay
Mỗi nhóm vật tư phòng sạch đều có chu kỳ sử dụng và dấu hiệu nhận biết cần thay thế. Bảng dưới đây giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi, lập kế hoạch bảo trì và duy trì phòng sạch đúng chuẩn.
| Nhóm vật tư | Chu kỳ thay thế tham khảo | Chỉ dấu cần thay | Rủi ro nếu trễ hạn |
| PPE/Gowning | Theo ca hoặc theo khu vực ISO | Hư hỏng, bẩn, mất tính chống tĩnh điện (ESD) | Tăng nguy cơ bụi & vi sinh từ con người |
| Khăn lau, hóa chất khử khuẩn | Theo ca hoặc theo định mức | Hết hạn sử dụng, đổi lô, giảm hiệu lực khử khuẩn | Nhiễm bẩn bề mặt, mất chuẩn vệ sinh |
| Sticky mat (thảm dính bụi) | Hằng ngày hoặc theo lượt | Lớp bám bụi đầy, không còn dính | Bụi từ hành lang/airlock xâm nhập phòng sạch |
| Prefilter (G4/M5) | 1–3 tháng | Chênh áp tăng bất thường, màu xám đậm | Giảm lưu lượng gió, tăng tải cho AHU |
| Lọc trung gian (F7/F8) | 3–6 tháng | Chênh áp vượt ngưỡng SOP | Giảm hiệu quả lọc, rút ngắn tuổi thọ HEPA |
| HEPA H13/H14 | 1–3 năm | Chênh áp cao, fail PAO test | Mất cấp sạch, nguy cơ audit GMP/ISO |
** Bảng trên chỉ mang tính tham khảo. Doanh nghiệp nên căn cứ vào SOP nội bộ, kết quả kiểm định và hướng dẫn từ nhà cung cấp hoặc đội ngũ kỹ sư chuyên môn để xác định mốc thay thế phù hợp.
Trên đây là những thông tin cơ bản về các nhóm vật tư tiêu hao phòng sạch, từ lý do cần thay thế định kỳ, các nhóm chính cho đến chu kỳ tham khảo. Việc nắm rõ và quản lý tốt sẽ giúp doanh nghiệp duy trì phòng sạch ổn định và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
