Phòng Lab là gì? Hiện nay, có rất nhiều loại phòng lab nghiên cứu, thí nghiệm được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Do có tính chất và những tiêu chuẩn riêng được áp dụng cho từng lĩnh vực mà chúng có thể được chia thành nhiều loại phòng khác nhau như phòng lab sinh học, phòng lab hóa học, vật lý, y khoa,… Mỗi loại phòng lại có ưu và nhược điểm riêng để phù hợp hơn với nhu cầu sử dụng thực tế. Trong bài viết này, KYODO sẽ chia sẻ một số thông tin về các quy tắc an toàn và các tiêu chuẩn phòng lab mới nhất.

1. Phòng lab là gì?

Phòng lab là phòng thí nghiệm được sử dụng với mục đích thử nghiệm, thí nghiệm hoặc nghiên cứu mọi thứ liên quan đến các lĩnh vực như vật lý, hóa học, sinh học, y khoa,… Phòng lab thường được sử dụng tại các nhà máy, bệnh viện, trường học, các cơ sở y tế,… Phòng lab cũng thường được sử dụng cùng với môi trường phòng sạch, giúp nghiên cứu sản xuất các sản phẩm về ngành dược, điện tử, hóa chất, vi sinh,…

Phòng lab với trang thiết bị hiện đại — Phòng Lab là gì?

Ngoài ra, phòng thí nghiệm còn xuất hiện tại các trường đại học lớn, các trường quốc tế, các trường cấp 1, cấp 2 và cấp 3 theo chương trình giảng dạy. Tuy nhiên các máy móc hoặc thiết bị sẽ không so sánh được với những phòng chuyên nghiệp khác. Phòng lab chuyên nghiệp dùng cho thí nghiệm, thử nghiệm hay kiểm định phải được thiết kế và xây dựng theo các tiêu chuẩn cấp cao. Đảm bảo các điều kiện an toàn và kết quả nghiên cứu từ những cơ sở này là chuẩn mực.

Đọc ngay: Lây nhiễm chéo trong nghiên cứu, sản xuất

2. Các quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm

Nắm bắt và đọc hiểu cơ bản các quy tắc của phòng LAB sẽ giúp quản lý và thực hiện các hoạt động nghiên cứu, thí nghiệm tốt hơn. Dưới đây là các quy tắc an toàn được khuyến nghị

Quy tắc chung

Xác định các nguy cơ tiềm ẩn và biện pháp phòng ngừa an toàn thích hợp trước khi bắt đầu công việc.
Tránh làm mất tập trung hoặc gây giật mình cho những người làm việc trong phòng thí nghiệm.
Tất cả nhân viên phòng thí nghiệm phải luôn chú trọng đến an toàn và vệ sinh hóa chất.
Không làm việc một mình trong phòng thí nghiệm nếu các quy trình được tiến hành là nguy hiểm.
Việc tiếp cận các phòng thí nghiệm và các khu vực hỗ trợ như phòng kho hoặc phòng thí nghiệm chuyên biệt chỉ nên được giới hạn cho những nhân viên đã được phê duyệt.
Các địa điểm lưu trữ chất thải được chỉ định và đánh dấu rõ ràng là cần thiết.
Biết vị trí của phòng tắm an toàn trong phòng thí nghiệm, trạm rửa mắt và bình chữa cháy, biết các lối thoát hiểm khẩn cấp, thiết bị an toàn có thể được đặt ở hành lang gần lối vào phòng thí nghiệm.

Nguyên tắc làm việc trong phòng lap là gì?

Tác phong

Tránh tiếp trực tiếp với hóa chất, đặc biệt là làn da và mắt.
Nhận thức răng tất cả hóa chất đều có độc tính cao.
Rửa sạch các vùng da tiếp xúc trước khi rời khỏi phòng thí nghiệm.
Không nếm hoặc cố ý ngửi hóa chất.
Không đổ hóa chất xuống cống và không sử dụng cống để xử lý chất thải hóa học.
Kết hợp các thuốc thử theo thứ tự thích hợp, chẳng hạn như thêm axit vào nước.
Tránh thêm chất rắn vào chất lỏng nóng.
Không sử dụng tủ hút để bay hơi và thải bỏ các dung môi dễ bay hơi.
Không bao giờ để thùng chứa hóa chất mở.

Trang phục, vật dụng cá nhân

Tóc dài và quần áo phải được kéo ra sau và cố định để không bị vướng hoặc va quệt.
Không nên đeo kính áp tròng xung quanh hóa chất độc hại ngay cả khi đeo kính an toàn.
Tránh đeo đồ trang sức trong phòng thí nghiệm vì điều này có thể gây ra nhiều mối nguy hiểm về an toàn.
Nên đeo kính hoặc kính bảo hộ phòng thí nghiệm ở bất kỳ khu vực nào sử dụng hoặc cất giữ hóa chất.
Giày bít mũi phải luôn được mang trong phòng thí nghiệm. Giày hoặc dép đục lỗ không thích hợp.
Không được phép sử dụng điện thoại di động hoặc nút tai trong phần hoạt động của phòng thí nghiệm hoặc trong các hoạt động thử nghiệm.
Không nên mặc quần áo làm từ sợi tổng hợp khi làm việc với chất lỏng dễ cháy hoặc khi có nguy hiểm vì những chất liệu này có xu hướng tan chảy và dính vào vùng da hở.
Áo khoác phòng thí nghiệm không nên được cất giữ trong văn phòng hoặc phòng nghỉ vì điều này lây lan gây ô nhiễm sang các khu vực khác.
Không bao giờ tiêu thụ và/hoặc lưu trữ thực phẩm hoặc đồ uống hoặc sử dụng mỹ phẩm ở những khu vực sử dụng hoặc lưu trữ hóa chất độc hại.

Laboratory Safety — An toàn trong phòng thí nghiệm

Thiết bị, dụng cụ

Tất cả các thùng chứa phải có nhãn phù hợp. Hóa chất không được dán nhãn không bao giờ nên được sử dụng.
Chỉ sử dụng thiết bị cho mục đích được chỉ định.
Tất cả các thiết bị phải được kiểm tra thường xuyên để phát hiện sự hao mòn hoặc xuống cấp.
Nếu một hóa chất không xác định được sản xuất trong phòng thí nghiệm, vật liệu đó phải được coi là nguy hiểm.
Không sử dụng miệng hút để hút pipet hoặc khởi động siphon.
Thực hiện công việc với các hóa chất độc hại trong tủ hút hoạt động tốt để giảm khả năng phơi nhiễm.
Các quy trình nên được phát triển để giảm thiểu sự hình thành và phân tán của sol khí.
Nhân viên phòng thí nghiệm phải có quyền truy cập vào danh sách kiểm kê hóa chất, bảng dữ liệu an toàn áp dụng, sổ tay an toàn phòng thí nghiệm của bộ phận và các quy trình vận hành tiêu chuẩn có liên quan.
Cần có các biển cảnh báo đặc biệt khi có các mối nguy hiểm bất thường, vật liệu nguy hiểm, thiết bị nguy hiểm hoặc các điều kiện đặc biệt khác.
Thiết bị phải được bảo trì theo yêu cầu của nhà sản xuất và hồ sơ chứng nhận, bảo trì hoặc sửa chữa phải được duy trì trong suốt thời gian sử dụng của thiết bị.

Xem thêm: Những thiết bị phòng thí nghiệm phổ biến

Trong khi thực hiện các công tác thí nghiệm

Tuân thủ các quy trình thí nghiệm đã được phê duyệt.
Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi sử dụng hóa chất hoặc thiết bị.
Tránh ăn uống, hút thuốc, và sử dụng điện thoại trong phòng thí nghiệm.
Không nếm hoặc ngửi hóa chất.
Sử dụng thiết bị bảo hộ phù hợp cho từng loại thí nghiệm.

Sau khi kết thúc

Vệ sinh sạch sẽ khu vực làm thí nghiệm.
Gọn gàng dụng cụ và hóa chất.
Trả lại các dụng cụ và hóa chất không sử dụng đúng nơi quy định.

3. Tiêu chuẩn phòng thí nghiệm tại Việt Nam và Quốc tế

Các tiêu chuẩn phòng lab thườnh quan tâm tới các tiêu chí chính bao gồm:

Cấp độ sạch.
Cấp độ an toàn.
Các trang thiết bị tiêu chuẩn được trang bị.

Các tiêu chuẩn phòng Lab tại Việt Nam và quốc tế thường được xác định dựa trên loại hoạt động và lĩnh vực ứng dụng cụ thể. Dưới đây là một số ví dụ về các tiêu chuẩn phổ biến được sử dụng tại Việt Nam và quốc tế.

Xem thêm: Các cấp độ an toàn sinh học phòng thí nghiệm

Tiêu chuẩn phòng Lab tại Việt Nam

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6493:2001 về “Phòng thí nghiệm – Yêu cầu về thiết bị, kỹ thuật hoạt động và an toàn”.
Tiêu chuẩn từ các Tổ chức Kiểm định và Chứng nhận Độc lập khác, thường được quy định bởi tiêu chuẩn chất lượng ISO/IEC 17025; 17020 áp dụng cho phòng thí nghiệm.

Nguyên tắc làm việc trong phòng sạch, phòng thí nghiệm

Tiêu chuẩn phòng Lab quốc tế

Tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2017 về “Yêu cầu chung cho năng lực của các phòng thí nghiệm thực hiện thí nghiệm hoặc hiệu chỉnh”.
Tiêu chuẩn GLP (Good Laboratory Practice) – Hướng dẫn thực hành tốt trong phòng thí nghiệm.
Tiêu chuẩn GMP (Good Manufacturing Practice) – Hướng dẫn thực hành tốt trong sản xuất, kiểm tra và lưu giữ các sản phẩm dược phẩm.

Các tiêu chuẩn này đều đặt ra các yêu cầu về cơ sở vật chất, trang thiết bị, quy trình hoạt động, quản lý chất lượng, an toàn lao động, và đào tạo nhân viên trong phòng Lab để đảm bảo tính chính xác, đáng tin cậy và an toàn của kết quả thử nghiệm, sản phẩm hoặc dịch vụ được cung cấp. Các tiêu chuẩn này đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được chất lượng cao và đáp ứng các yêu cầu pháp lý, quy định và nhu cầu của khách hàng.

Xem thêm: Tiêu chuẩn ISO 17020 trong cơ sở kiểm định

4. Trang thiết bị sử dụng phổ biến trong phòng LAB

Hệ thống (HPLC) sắc khí lỏng cao áp
Máy sắc ký phân tích và định lượng hợp chất
Tủ ấm IN110
Máy quang phổ UV – VIS, máy kiểm đếm và phân tích nồng độ
Bộ kính hiển vi
Máy ly tâm, ly tâm lạnh
Máy đếm khuẩn lạc, PCR
Nồi hấp tiệt trùng
Máy vortex
Cân điện tử và máy khuấy từ
Tủ sấy
Tủ lạnh đông sâu và nồi hấp tiệt trùng
Tủ hút khí độc và tủ ấm vi sinh

5. Cấp sạch với phòng LAB và ảnh hưởng đến chất lượng kết quả

Các phòng thí nghiệm thường là nơi nghiên cứu, thực nghiệm và kiểm chứng các thí nghiệm sinh học, hóa học có thể xảy ra các phản ứng nguy hiểm. Đồng thời các nguyên liệu và sản phẩm sử dụng trong môi trường này cần môi trường khách quan nhất để đưa ra một kết quả chính xác. Vì vậy mà các cấp độ sạch được sử dụng ở phòng lab để đảm bảo các yếu tố về nguyên liệu, sản phẩm, máy móc thiết bị, kết quả kiểm nghiệm, thử nghiệm.

Để phòng thí nghiệm theo chuẩn phòng sạch thì cần có một hệ thống lọc không khí hepa âm trần, hệ thống buồng thổi khí sạch nếu cần, hệ thống sử dụng máy tạo áp suất để giúp không khí đi theo 1 chiều tránh nhiễm khuẩn chéo, nhiễm bẩn từ bên ngoài, hệ thống cửa sạch, sàn sạch, …

Cấp sạch bảo vệ chất lượng kết quả các hoạt động thí nghiệm như thế nào?

Ngăn ngừa ô nhiễm chéo: Giúp ngăn chặn các vi sinh vật hoặc các chất lạ xâm nhập vào mẫu thử, gây ảnh hưởng đến kết quả phân tích.
Bảo vệ mẫu thử: Đảm bảo tính nguyên vẹn của mẫu thử, đặc biệt là các mẫu nhạy cảm với môi trường như vi khuẩn, virus, tế bào gốc.
Đảm bảo độ tin cậy của kết quả: Giảm thiểu các sai số do ô nhiễm gây ra, nâng cao độ chính xác của kết quả thí nghiệm.
Bảo vệ sức khỏe người làm việc: Giảm thiểu tiếp xúc với các chất độc hại, vi sinh vật gây bệnh.

Cấp sạch của phòng lab dựa trên những loại sản phẩm hoặc thí nghiệm được thực hiện trong phòng lab. Các sản phẩm hoặc thí nghiệm nhạy cảm với tạp chất cần được thực hiện trong phòng lab có cấp sạch cao hơn.

Xem thêm: Các cấp độ phòng sạch

6. Đảm bảo an toàn trong phòng lab

Về thiết bị, dụng cụ hỗ trợ

Trong phòng thí nghiệm, cần có các biện pháp đảm bảo an toàn cho thiết bị máy móc, đồ dùng và các nguyên liệu trong quá trình sử dụng. Phòng lab cần trang bị bình chữa cháy tiêu chuẩn, hệ thống cảm biến cảnh báo cháy nổ, hệ thống nước cứu hỏa âm trần, hệ thống bàn ghế inox vừa đảm bảo cho việc dọn vệ sinh dễ dàng vừa không bắt lửa, …

Thiết bị phòng cháy chữa cháy: bao gồm bình chữa cháy, vòi phun nước, và hệ thống báo cháy.
Thiết bị sơ cứu: bao gồm tủ thuốc, dụng cụ sơ cứu, và hệ thống cấp cứu khẩn cấp.
Thiết bị bảo vệ cá nhân: bao gồm áo khoác phòng thí nghiệm, kính bảo hộ, găng tay, khẩu trang, và giày kín.

Về con người

Một số lưu ý và hướng dẫn giúp đảm bảo an toàn trong quá trình thực hiện thí nghiệm

Chú ý lắng nghe và làm theo các hướng dẫn.
Nhận biết vị trí các dụng cụ bảo hộ: Rõ ràng biết vị trí và cách sử dụng thiết bị như bình cứu hỏa, vòi nước và tủ thuốc để có phản ứng nhanh chóng khi cần thiết.
Mặc đúng trang phục: Trong phòng thí nghiệm, bạn nên mặc đồ bảo hộ như áo khoác dành cho thí nghiệm, kính, găng tay và giày đóng kín.
Tránh ăn uống: Phòng thí nghiệm là nơi chứa nhiều hóa chất hoặc vi sinh, ăn uống có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe.
Không thử nếm hoặc hít hóa chất: Hãy thận trọng với hóa chất và không tiếp xúc trực tiếp, đồng thời kiểm tra nhãn trước khi sử dụng.
Hãy giữ thái độ nghiêm túc: Khi làm việc, luôn duy trì tình thần tỉnh táo, không thực hiện các thí nghiệm khi bạn mệt mỏi hoặc mất tập trung.
Xử lý chất thải một cách an toàn: Đảm bảo loại bỏ chất thải một cách phù hợp để tránh gây hại cho môi trường.
Phản ứng nhanh với tình huống khẩn cấp: Trong trường hợp có vấn đề xảy ra, hãy giữ bình tĩnh và tuân thủ theo các nguyên tắc chung.

Luôn ghi nhớ và áp dụng những lưu ý trên để đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh.

Trên đây là tổng hợp các thông tin về phòng lab là gì? Các nguyên tắc tiêu chuẩn về hoạt động của phòng thí nghiệm, KYODO hi vọng quý bạn đọc đã có thêm các thông tin hữu ích. Xin cảm ơn.

Xem thêm: Cấu tạo và phân loại tủ sấy phòng thí nghiệm